Zbigniew Libera

Jeden z najbardziej wpływowych polskich artystów współczesnych, związany z nurtem sztuki krytycznej. Jego prace, obejmujące instalacje, fotografie, filmy wideo i obiekty, często podejmują tematy związane z pamięcią historyczną, władzą, mediami oraz mechanizmami manipulacji społecznej.

W latach 80. współtworzył najciekawsze środowiska i przedsięwzięcia sztuki niezależnej w Polsce, m.in. łódzką Kulturę Zrzuty, grupę muzyczną Sternenchoh (z J. Truszkowskim), czasopismo „Tango,” środowisko skupione wokół Zofii Kulik i Przemysława Kwieka. Na początku lat 2000. współtworzył Warszawski Aktyw Artystów i dwie klubokawiarnie artystyczne: Baumgart/Libera, a następnie (wraz z Mariolą Przyjemską i Tomaszem Kurzycą) Aurora. Był zaangażowany w działalność Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej, którego działalność koncentruje się na problemach artystów, ich sytuacji społecznej i materialnej. Libera uznawany jest za czołowego przedstawiciela nurtu sztuki krytycznej. W swoich pracach analizuje i krytykuje przyjęte konwencje, kulturę masową, tradycyjne modele wychowania, porusza kwestie manipulowania rzeczywistością przez media. Fotografie i filmy wideo Libery z lat 80., m.in. „Ktoś inny”, „Hermafrodyta”, „Obrzędy intymne”, „Perseweracja mistyczna”, „Jak tresuje się dziewczynki” wyprzedziły o dekadę falę „sztuki ciała". 

W połowie lat 90. tworzy „Urządzenia korekcyjne” - obiekty będące przetworzeniem istniejących już produktów, przedmiotów masowej konsumpcji, m.in. „Universal Penis Expander”, czy „Body Master. Zestaw zabawowy dla dzieci do LAT 9”.

Projektuje także przetworzone zabawki, prace odsłaniające mechanizmy wychowywania, edukacji i tresury kulturowej, z których najgłośniejsze to: „Lego. Obóz koncentracyjny”, „Ciotka Kena”, „You Can Shave the Baby”. Tworzy książki artystyczne, m.in.: „Co robi łączniczka” (2005, 2022) wraz z poetą Darkiem Foksem, „Trockis Ace Pick” (2006), „Guy Innocent and Heartless” (2008 ), „Art of Liberation. Studium prasoznawcze” (2019 i 2020).

Od początku lat 2000 zajmuje się głównie fotografią, a szczególnie specyfiką fotografii prasowej, tym jak media kształtują naszą pamięć wizualną i manipulują obrazem historii, np. w serii prac „Mistrzowie i pozytywy”. W ostatnich latach wykonuje także fotografie wielkoformatowe, jak np. „Matka”, „Lekcja historii”, „Wyjście ludzi z miasta”, „Pierwszy dzień wolności”, „Polska gościnność”. Wystawiał w ramach wielu wystaw zbiorowych oraz indywidualnych, m. in. 45 Biennale di Venezia, Museum of Contemporary Art w Chicago, w wiedeńskim Muzeum MUMOK, warszawskiej Zachęcie, w Jewish Museum w Nowym Jorku. Jest także reżyserem filmowym, ukończył Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy. Zrealizował film fabularny pt. „Walser” (2015).

Współpracuje z reżyserami teatralnymi: Krzysztofem Warlikowskim („Afrykańskie opowieści według Szekspira” w Nowym Teatrze w Warszawie), Magdą Szpecht („Możliwość wyspy” według tekstu M. Houellebecqa w Teatrze TR w Warszawie), Katarzyną Kalwat („Grotowski Non-Fiction” w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu i w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu) oraz Mają Kleczewską („Wściekłość” według tekstu E. Jelinek w Teatrze Powszechnym w Warszawie - spektakl nagrodzony Srebrnym Lwem na festiwalu teatralnym w Wenecji, 2016), „Hamlet” w Teatrze Polskim w Poznaniu (2018). 

Kolejne teatralne realizacje Libery to: „Berek” w Teatrze Żydowskim w Warszawie, „HLAPCI” według Ivana Cankara w Teatrze Mladinsko w Ljubljanie (2021), „Twarzą w twarz” w Teatrze Powszechnym w Warszawie, „Ulisses” Jamesa Joyce’a Teatrze Polskim w Poznaniu (2022); „Lot nad kukułczym gniazdem” w Teatrze Nowym w Poznaniu (2023) „Księga raju” Icyka Mangera reżyseria Josef Damian Neć w Teatrze Żydowskim w Warszawie oraz „Młody mężczyzna” w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu w reżyserii Katarzyny Kalwat.

Był kuratorem wystaw artystycznych, jak np. „Artysta w czasie beznadziei” w BWA Awangarda we Wrocławiu, „To nie moja wina, że ta rzeźba się o mnie otarła” w Muzeum Narodowym, oddział Królikarnia w Warszawie.

Zajmuje się także edukacją - honorowy wykład Copernicus Lecture na Uniwersytecie Michigan w Ann Arbor, USA (2006) oraz tzw. mini kurs na tamtejszym wydziale artystycznym; w latach 2008-2009 prowadził Studio Formy Otwartej w Akademii Sztuk Pięknych (AVU) w Pradze, w roku 2017 wykładał w warszawskiej Akademii Teatralnej. 

W latach 2013-2016 zrealizował we współpracy z Aleksandrą Panisko ponad 50-odcinkowy cykl programów dla TVP Kultura, pt. „Libera - przewodnik po sztuce’.